X-Men: First Class van regisseur Matthew Vaughn is een film gebaseerd op de stripserie X-Men van Marvel Comics.
30.000 jaar geleden stierf de Neanderthaler uit. Volgens één van de meest waarschijnlijke theorieën werden ze in een langzame genocide uitgeroeid door de Homo sapiens; de moderne mens. Deze mogelijke oorsprongsgeschiedenis verklaart misschien de Freudiaanse oerangst die de mens in het X-Men comic-universum koestert tegen mutanten: de kans dat de mens wordt vervangen door een intelligenter en sterker ras.
Het concept van menselijke mutanten met unieke individuele eigenschappen als een volgende stap in de evolutie, en de implicaties hiervan op onze samenleving, maakt X-Men niet de zoveelste actiefilm, maar een film die diepgravende thema’s als superioriteit, discriminatie, vooroordelen en paranoia bespreekt.
De film begint in 1944 in Polen. Wanneer de 11-jarige Erik Lehnsherr in een concentratiekamp van zijn ouders weggetrokken wordt, ontdekt Nazi dokter Dr. Schmidt, alias Sebastian Shaw (gespeeld door Kevin Bacon), dat het jongetje magnetische krachten heeft wanneer hij woedend wordt. De vileine arts dwingt het jongetje op even laconieke als sadistische wijze een muntje te bewegen, waarna een denderende actiescène volgt.
Op hetzelfde moment ontmoet de Britse jongen Charles Xavier, die gedachtes kan lezen, het meisje Raven Darkhölme, dat van gedaante kan wisselen. In haar natuurlijke vorm heeft ze een blauwe huid, rood haar en gele ogen, maar dankzij haar kracht kan ze vrijwel elke gedaante aannemen. Wanneer ze wil, kan ze de formatie van haar biologische cellen veranderen en daardoor de vorm van een ander mens aannemen.
Deze drie kinderen zijn de mutanten die later bekend komen te staan als Magneto (Erik Lehnsherr), Professor X (Charles Xavier) en Mystique (Raven Darkhölme).
Met een sprong in de tijd gaat het verhaal verder in 1962, tijdens de spanningen tussen de wereldmachten de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Het verhaal is verweven met belangrijke gebeurtenissen uit de Koude Oorlog, welke flink wordt aangewakkerd door Sebastian Shaw, die zo zijn eigen redenen heeft om een Derde Wereldoorlog te laten uitbarsten. De escalatie tussen de Amerikanen en Russen tijdens de Cubaanse rakettencrisis zal dan ook een heel andere betekenis krijgen na het zien van deze film.
Tegelijkertijd studeert telepaat Charles Xavier (gespeeld door James McAvoy) af op genetische mutaties, terwijl de volwassen magneetman Erik Lehnsherr (gespeeld door Michael Fassbender) meedogenloos wraak aan het nemen is op de mannen die hem in zijn jeugd geteisterd hebben. Charles en zijn jeugdvriendin Raven Darkhölme (gespeeld door Jennifer Lawrence) worden benaderd door een CIA-agente, die hun hulp hard nodig heeft om Sebastian Shaw en de zijnen tegen te kunnen houden.
Met Sebastian Shaw als gemeenschappelijke vijand in het vizier, komen de wegen van Erik en Charles bijeen. De twee sluiten een vriendschap en gaan op zoek naar andere mutanten. Charles wil ze leren hun krachten te controleren om zo de mensheid te helpen, terwijl magneetman Erik, die door het jonge team mutanten omgedoopt wordt tot Magneto, zijn vertrouwen in mensen eigenlijk al verloren heeft, en de mutanten in wil zetten als leger. Daar begint daar de schoen geleidelijk al te wringen tussen hem en zijn partner Charles, die als professor in de genetica op Oxford University wordt omgedoopt tot Professor X. Vanwege haar gave tot gedaanteverandering wordt Raven omgedoopt tot Mystique.
X-Men: First Class laat zien hoe de mutanten, die later onder leiding van Magneto of Professor X tegenover elkaar zullen komen te staan, elkaar voor het eerst ontmoeten. Worstelend met hun buitengewone krachten en afwijkende uiterlijk, zijn ze op zoek naar bevestiging en acceptatie. Na zich hun hele leven een buitenstaander gevoeld te hebben, vormen ze al snel een hecht clubje dat elkaar steunt, maar ook een hoop lol maakt.
De twee mutanten vertegenwoordigen een richtingenstrijd in de omgang met gewone mensen, en de film is dramatisch vooral sterk in de schets van een vriendschap die door politieke en morele meningsverschillen onder druk komt te staan. Met sterke oneliners vullen ze elkaar aan en houden ze de ander scherp. Erik, wiens drang naar wraak uit elke porie sijpelt, ademt pijn en woede uit, zodat er weinig woorden meer vuil gemaakt hoeven te worden aan de redenen waarom Magneto geworden is wie hij is.
Regisseur Matthew Vaughn en schrijfster Jane Goldman hebben in X-Men: First Class een ideale balans van humor, spanning en actie gevonden. Het gevaar bij dit soort blockbusters is, dat je als maker het bij de sleutelmomenten laat aankomen op special effects. X-Men: First Class laat de belangrijke momenten echter juist afhangen van de acteurs en het verhaal. Daarmee is de actie geen hersenloos vermaak, maar maakt het deel uit van het verhaal, en geeft het ondersteuning aan wat de film vertelt. Terwijl ze hun personages laten vechten met de vraag of ze zichzelf als mutant moeten verhullen of juist trots moeten zijn, mogen Vaughn en Goldman elkaar alvast een schouderklopje geven met deze eersteklas superheldenfilm vol strakke special effects. De setting van de jaren zestig is een fraai gedetailleerd vormgegeven tijdsbeeld die olijk knipoogt naar de vroege James Bond films met Sean Connery. De ontwerpers van de sets en de kostuumontwerpers hebben zichtbaar veel tijd besteed aan details, van het behang tot aan immense ladingen coltruien. Een aantal personages in deze opvallend veeltalige film blijken een aardig mondje Duits en Russisch te kunnen spreken, opmerkelijk voor een Amerikaanse blockbuster. Gelauwerde acteurs zoals James McAvoy, Michael Fassbender en Jennifer Lawrence zijn goed op hun plek en zelfs Hugh Jackman komt voorbij. Ze leveren niet alleen een zeer geslaagde film af, maar hebben de X-Men ook definitief op de kaart gezet.